جاذبه های اردبیل

تعداد بازدید:۱۰۱۰۳

- بقعه امین الدین جبراییل

مجموعه بناهای مذهبی شیخ امین الدین جبراییل در شمال غربی شهر اردبیل و در محدوده یک باغ تاریخی قرار دارد. در این باغ تعداد محدودی سنگ قبر مربوط به قبرستان صفویان نیز با حکاکی های زیبا شناسایی شده که از نظر تاریخی و هنری اهمیت زیادی دارند. چنانچه بیان شد آرامگاه اصلی در وسط باغ تاریخی مذکور محصور و دارای دو دروازه متقارن در ضلع شمالی و جنوبی است، هم اکنون از دروازه جنوبی مجموعه جهت بازدید و زیارت مزار شیخ و دیگر افراد خاندان صفوی استفاده می شود. در محل ورودی ها اتاقهای متعددی در دو طبقه جهت استفاده متولیان و زایران ساخته شده که از آثار مورد بحث تنها فضاهای شمالی سر پا مانده و فضاهای مقابل با گذشت زمان تخریب و اثری از آنها دیده نمی شود.

مدخل اصلی آرامگاه شیخ امین الدین جبرائیل در جانب شمالی به هیبت ایوانی با کاشیکاری معرق و کتیبه ای فارسی است، رنگهایی که در کاشیهای این قسمت استفاده شده مشتمل بر فیروزه ای و لاجوردی، سفید، زرد، سبز و قهوه ای و اخرایی است در بالای سردر و طرفین ورودی آن کتیبه ای به خط نستعلیق به شرح ذیل نقش بسته است:

هر کسی کو به ادب دست برین در ننهد بی شک از پای در آید به یقین سر ب

- مسجد جمعه اردبیل

این مسجد که بر روی تپه باستانی مربوط به قبل از اسلام قرار دارد در اصل روی مسجد اوایل اسلام که به دستور حضرت علی (ع) ساخته شده بود احداث شده است. بنای فعلی پیکره ی کوچکی از مسجد بزرگ دوره سلجوقی است. و از سه بخش تشکیل شده است؛ ۱. رواق که اکنون به مسجدی تیرپوش تبدیل شده ۲. بنای اصلی که دارای گنبد بزرگ آجری با کتیبه ها و کاشیهای معرق و تزئینات تخمیری در بدنه خارجی بنا و مقرنس گچی در داخل بنا بوده که فرو ریخته و اکنون جز چند پایه و قسمت هایی از گنبد چیزی از آن باقی نمانده ۳. منار منفرد که شکسته و قسمتی از آن باقی مانده است.

- بازار اردبیل

اردبیل به لحاظ قرار گرفتن در سر راه شمال – جنوب و رونق بازرگانی در دوره های مختلف تاریخی و اسلامی از بسامد بالایی برخوردار بوده است. لسترنج در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی از اصطخری نقل می کند؛ بازار اردبیل به شکل صلیب در چهار راسته قرار داشته و مسجد در وسط چهار بازار واقع شده است. در دوره سلجوقی و مخصوصاً عهد پرشکوه صفویان اردبیل در میان شهرهای ایران از رونق خاص برخوردار می شود و بدلیل انتساب شهر به صفویان و خاستگاه آنها توسعه پیدا کرده پیشرفت زیادی می کند. اغلب این بازارها در دوره صفویه بنا و یا تجدید بنا شده است. بطورکلی آثار این مرکز اقتصادی به شکل فضاهای سرپوشیده ای است که بیشترین فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی مردم در آن رقم می خورد. هم اکنون در این مراکز قسمتهای ذیل قابل مطالعه و شناسایی است: راسته بازار، زرگران، قیصریه، راسته پیرعبدالملک، خراطان، کفاشان و علافان و... است.

- سایر آثار تاریخی شهرستان اردبیل

پل های تاریخی شهر اردبیل (هفت چشمه، پل کلخوران، ابراهیم آباد، پل داش کسن، پل سیدآباد، پل یعقوبیه، پل سامیان، پل الماس، پل گیلانده، پل نوجه ده و...).
حمام های قدیمی اردبیل (ابراهیم آباد، اوچدکان، شیخ، ملاهادی،...).
خانه های قدیم اردبیل (ابراهیمی، ارشادی، رضازاده، میرفتاحی، صادقی، وکیل الرعایا و …)
برج شاطر گنبدی (صوما)
قوناخ قران (قلعه روئین دزق)
قلعه شندان نمین: این قلعه بر فراز قله کوه شندان یا چندان بین راه نمین – آستارا قرار گرفته و از مهمترین آثار تاریخی نمین محسوب می شود و سابقه آن به قبل از اسلام میرسد. بنای قلعه سنگی با ملات ساروج احداث شده و از مسیر جاده نمین- آستارا قابل رویت است.
خانه صارم السلطنه: این خانه شامل دو بخش (بخشی از بنا در دو طبقه با پوشش شیروانی و ایوانی در جلو آن و بخشی از آن با پوشش تخت) می باشد که به شکل زیبایی با هم تلفیق شده است.
قلعه بوینی یوغون نیر.
قلعه و امامزاده کورائیم.
پل تاریخی قرمزی کورپی (پل قرمز) نیر.
کاروانسرای شاه عباس نیر.
دژ و پناهگاه زیر زمینی گلستان در نیر.
بناهای ارزشمند تاریخی اسلامی همچون بقعه شیخ حیدر، کاروانسرای قانلی بلاغ، و...مشکین شهر.
قلاع مختلف تاریخی و اسلامی شامل: قلعه بربر، ارشق، قهقهه، کهنه قلعه و قلعه دیو.
کتیبه پهلوی شاپور دوم.
محوطه های مختلف باستانی که از جمله مهمترین آنها محوطه شهریری و مکتب اوشاقلاری در مشکین شهر است. این محوطه در منتهی الیه دشت مشکین شهر و به فاصله ۷۰ کیلومتری شمالغربی اردبیل در کنار رودخانه تمدن ساز قره سو و روستای پیرازمیان واقع شده است. این محوطه مشتمل بر:

الف: قلعه وسیع با دیوار دفاعی سنگین از نوع خشکه چین

ب: محلی در ارتباط با برگزاری آیین های مذهبی بنام مکتب اوشاقلاری.

ج: گورهای باستانی متعدد.

د: یک غار باستانی.

ه: تپه ای متعلق به دوران اسلامی.

این محوطه قبلاً توسط هئیت چالز برنی شناسایی و بررسی و در سال ۱۳۸۱ توسط سازمان میراث فرهنگی استان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. از سال ۱۳۸۲ تا ۸۴ سه فصل کاوش در این محوطه انجام شده و آثاری که بدست آمده شامل هزاره هشتم قبل از میلاد تا عصر آهن چهار و قرن هشتم هجری قمری می باشد.

از جمله محلهای حفاری شده محوطه مکتب اوشاقلاری است. که براساس پلان مکشوفه به نظر می رسد این محل در ارتباط با برگزاری آیین های مذهبی بوده و به طور غیر مستقیم در خصوص آیین های تدفین استفاده می شده است.

قبرستان روستای انار. یکی از قبرستانهای ثبت شده استان که از ارزش تاریخی و فرهنگی برخوردار می باشد. این قبرستان که در داخل روستای انار قرار گرفته دارای تعدادی سنگ قبر مناره ای شکل کوتاه است و کتیبه های آن به قرن نهم هجری مربوط می شود. این سنگ قبرها به خلفای دوران تیموری و صفوی تعلق دارند که از طرف دولت مرکزی بعنوان پیره جهت نشر اسلام به منطق مختلف سفر می کردند.
مقبره شیخ حیدر: این مقبره استوانه ای شکل به ارتفاع ۱۸ متر به شکل دوازده ضلعی در محدوده داخلی شهرستان مشکین شهر قرار دارد. تزیینات آجری و آجر لعابدار برج نشانگر تعلق آن به سده ی هشتم هجری است. کتیبه قرآنی آنکه از نوع معقلی است بلندترین کتیبه شناخته شده معقلی در تمام ایران محسوب می شود. کتیبه آن با مضمون قرآنی از سوره فتح انتخاب و بر بدنه برج درج شده است.
تاریخ کتیبه به ۷۳۱ ق و مقبره به شیوخ منطقه مربوط می شود که برجسته ترین آن شخصی بنام شیخ حیدر است که از عارفان قرن هشتم بوده است.
تپه نادری
قلعه اولتان: قلعه اولتان یا اولتان قالاسی محوطه ای است باستانی که در ساحل جنوبی رود ارس و در نزدیکی غرب روستایی به نام اولتان واقع است. این روستا در حدود ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهر پارس آباد (دشت مغان)، بر سر راه پارس آباد به آصلاندوز، در استان اردبیل قرار دارد. محوطه ی باستانی اولتان قالاسی به شماره ۲۶۵۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. اهالی بومی این محوطه را (بخش ارگ آنرا) با نام "اولتان قالاسی" (یعنی قلعه ی اولتان) می شناسند.
قیز قلعه سی گرمی
اجاق برزند و آلازار گرمی
قلاع یل سوئی، برزند گرمی
کاروانسرای مخروبه در منطقه شورگل خروسلو بیله سوار
مزار سربازان گمنان شهریور ۱۳۲۰ بیله سوار
محوطه باستانی پتلقان بیله سوار
قیز قلعه سی بیله سوار
قلعه اندبیل خلخال
قلعه خشتی گیلوان خلخال
قلعه فیروز آباد خلخال
گورستان تاریخی گیلوان خلخال
حمام نصر خلخال
کاروانسرای چنارلق در هشتچین
سنگ رستم (رستم داشی) گیوی
دلیکلی داش (سنگ سوراخ) گیوی
حمام سنگی (داش حمام) گیوی
پل پردیس گیوی
پل فیروز آباد

- جاذبه های مذهبی استان اردبیل

مراکز زیارتگاهی

بقاع متبرکه شهرستان اردبیل مشتمل بر:

امامزاده صالح، امامزاده صدرالدین، حلیمه خاتون و...
مسجد جمعه اردبیل.
مسجد میرزا علی اکبر اردبیل.

سایر بناهای مذهبی استان:

شیخ بدرالدین نمین: از عرفای قرن ۷ هجری قمری است و از مریدان شیخ قطب الدین میانجی بوده و سال زندگی او را ۶۵۰ ه ق نوشته اند.
بابا روشن نمین: در دو کیلومتری شمال روستای خشه حیران بصورت بقعه ای است که از گذشته های دور زیارتگاه مردم نمین و روستاهای اطراف بوده است. از شخصیت مدفون در این مقبره اطلاعات زیادی در دست نیست اما براساس روایت های شفاهی بابا روشن با شیخ بدرالدین همدوره بوده است.
پیر لنگ نمین: این آرامگاه در روستای ننه کران بر بالای تپه ای قرار گرفته است.
تربه: در سمت غرب شهر بر بالای تپه ای آرامگاهی است که هیچکس در مورد شخصیت متوفی اطلاعی ندارد و در بین اهالی بنام تربه مشهور است.
مسجد جامع نمین: این مسجد با پلان مستطیل شکل در ضلع شمالی میدان مرکزی شهر نمین بنا شده و دارای دو ورودی به شبستان مردانه از طرف میدان اصلی و یک ورودی از سمت غربی به شبستان زنانه می باشد. همچنین این مسجد دارای تک منار بلندی در ضلع شرقی است که دارای پایه های سنگی و بدنه آجری با آجرچینی می باشد.
زیارتگاه سیدمیرزاده گرمی
امامزاده عبدالله کلور
مقبره سید قاسم و سید هاشم و مزار سید دانیال در روستای خوجین خلخال
امامزاده کالار خلخال
مقبره شیخ محمد قزوینی در هشتچین
امامزاده سید سلیمان فخرآباد مشکین شهر

دکتر حسن یوسفی- مهندس ملکه گلمغانی